خیلی‌ها برایش توصیه‌هایی کرده‌اند از تمرینات ورزشی پیش از خواب گرفته تا خوردن دم‌کرده گیاهان مختلف اما هیچ کدام ثمری ندارد. حالا او مانده است با شب‌هایی که با نخوابیدن سپری می‌شود و روزهایی که از شدت خواب‌آلودگی توان انجام هیچ کاری را ندارد.

گاهی اوقات بدون آن که بدانیم عواملی دست به دست هم می‌دهند و شرایطی را ایجاد می‌کنند که کم‌کم خواب شبانه‌مان کمتر و کمتر می‌شود و وضع تا جایی پیش می‌رود که حتی شب‌هایی به خاطرمان می‌آید که تا دمیدن آفتاب چشم به اطراف دوخته‌ایم.

شاید برای آنهایی که تا صبح راحت می‌خوابند، بی‌خوابی یک بیماری به حساب نیاید، ولی بی‌خواب شدن آن هم درست در زمانی که بزرگ‌ترین آرزویت بسته شدن چشم‌هاست، از آن دست مشکلاتی است که اگر درمان نشود، به اندازه یک بیماری لاعلاج، آزاردهنده می‌شود.

در واقع اهمیت خواب به اندازه‌ای است که می‌تواند روی زندگی روزانه افراد اثرگذار باشد؛ به طوری که پژوهش‌ها نشان می‌دهد که خواب کم یا اختلالات خواب روی فکر، قدرت تمرکز، توانایی فرد و حتی کیفیت کار روزانه فرد تاثیر می‌گذارد.

این مساله به این علت است که در حین خواب، سلول‌های بدن و مغز هر دو ترمیم می‌شوند و این بازسازی موجب می‌شود تا روز بعد سرحال و هشیار از خواب بیدار شویم، در حالی که بی‌خوابی این تعادل را برهم می‌زند.

این در حالی است که بررسی‌ها ثابت کرده کمبود خواب موجب افزایش میزان قند خون و در نتیجه افزایش فشار و افسردگی می‌شود.

افزون بر این بی‌خوابی فرد را در معرض خطر ابتلا به دیابت و آسیب‌دیدگی مغز قرار می‌دهد، ضمن آن که موجب ایجاد تغییراتی در میزان هورمون تیروئید و هورمون‌های استرس می‌شود که این تغییرات روی حافظه، سیستم دفاعی بدن، قلب و متابولیسم نیز اثر می‌گذارد.

دکتر پرویز مظاهری، روانپزشک در گفتگو با «جام‌جم»، ضمن تایید این موارد در تعریف بی‌خوابی می‌گوید: اگر فردی در طول روز و در هنگام خواب، به خواب رفتنش بیش از نیم ساعت طول بکشد و این وضع بیش از 3 روز در هفته و بیش از 2 هفته در ماه تکرار شود، فردی است که به بیماری بی‌خوابی مبتلا شده است. در واقع ما انتظار داریم که افراد از وقتی سرشان را روی بالش می‌گذارند به خواب رفتنشان تا یک ربع اتفاق بیفتد ولی در برخی افراد این زمان به یک تا دو ساعت می‌رسد؛ اما اهمیتی نمی‌دهند و آن را وضعیتی طبیعی تلقی می‌کنند.

دبیر انجمن روانپزشکان ایران این باور عمومی را که اگر کسی ظهر بخوابد در خواب شبش اثر می‌گذارد، درست می‌داند و می‌گوید: مغز انسان البته در افراد بالغ چیزی حدود 6 تا 8 ساعت در شبانه‌روز نیاز به استراحت دارد پس اگر فردی این نیاز را در ساعت دیگر روز جبران کند نیاز مغزش به استراحت کمتر می‌شود به همین جهت توصیه ما این است که افراد قسمت اعظم استراحت خود را برای شب بگذارند.

وی بی‌خوابی را بیماری‌ای معرفی می‌کند که عوارض زیادی به دنبال می‌آورد و در توضیح این عوارض می‌گوید: فردی که بی‌خواب می‌شود تحریک‌پذیر و در نتیجه عصبی می‌شود پس چنین فردی زیاد دچار اضطراب می‌شود ضمن آن که وقتی همه خوابند و یک فرد به تنهایی بیدار است بسیاری از افکار نگران‌کننده به ذهنش هجوم می‌آورد. این در حالی است که افراد بی‌خواب صبح‌ها با احساس خستگی بیدار و معمولا به سردرد دچار می‌شوند.

عوارض

به گفته این روانپزشک بیماری‌های گوارشی و اختلالات اسکلتی از جمله دردهای پراکنده در بدن نیز از جمله عوارض جسمی بی‌خوابی هستند. مظاهری در ادامه با بیان این که در انسان یک «ساعت بدن» وجود دارد که مشخص می‌کند فرد باید در طول روز کار کند و در شب بخوابد می‌افزاید: اگر نظم ساعت بدن به هم بریزد فرد دچار اشکال می‌شود برای همین کسانی که روز می‌خوابند و شب کار می‌کنند این شیوه زندگی‌شان آنها را در درازمدت دچار مشکل می‌کند.

وی در ادامه به علت بروز بی‌خوابی اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: فرد بی‌خواب از نظر مغزی دچار یکسری اشکالات می‌شود که این امر باعث فعال شدن مغز می‌شود. یعنی آن بخش از مغز که مربوط به خواب است دچار اشکال می‌شود به طوری که فرد احساس خستگی می‌کند ولی خوابش نمی‌برد که این مساله می‌تواند ناشی از اضطراب یا اشتغالات ذهنی فرد باشد.

درمان

این روانپزشک در بخش دیگری از گفته‌هایش به تشریح روش‌هایی برای راحت به خواب رفتن می‌پردازد و می‌گوید: باید سعی کنیم تا جای ممکن روزها نخوابیم و شب‌ها استراحت کنیم. ضمن آن که گوش دادن به موسیقی ملایم پیش از خواب، دوش گرفتن، استقرار در محیط خواب آرام، استفاده از بالش نرم و پرهیز از خوردن مواد محرکی چون چای و قوه می‌تواند در داشتن خوابی آرام موثر باشد. او البته معتقد است که اگر با این روش‌ها فرد هنوز به بی‌خوابی دچار بود باید به روانپزشک مراجعه کند چرا که بی‌خوابی از علائم اصلی افسردگی است.

مظاهری در همین ارتباط توضیح می‌دهد: بدترین شیوه در درمان بی‌خوابی خوددرمانی است، یعنی فرد به صورت خودسرانه از داروهای خواب‌آور استفاده کند و با این کار تنها علامت‌های یک بیماری را درمان کند، در حالی که افراد بی‌خواب با جدی گرفتن مشکل خود باید به روانپزشک مراجعه کرده و برحسب علت بروز بی‌خوابی به درمان بیماری خود مبادرت کنند.